فیزیوتراپی کف لگن (Pelvic Floor)؛ درمان بیاختیاری، افتادگی و درد پرینه
کف لگن مجموعهای از عضلات و بافتهای نگهدارنده ارگانهای لگنی (مثلاً مثانه، رحم و رکتوم) است. ضعف یا بیشفعالی این عضلات میتواند منجر به مشکلاتی مثل بیاختیاری ادرار، درد مزمن پرینه، افتادگی احشا و مشکلات جنسی شود. فیزیوتراپی کف لگن راهی علمی، غیرجراحی و مؤثر برای بهبود این مشکلات است.
چرا کف لگن اهمیت دارد؟
عضلات کف لگن نقش حمایت از ارگانها، کنترل ادرار و مدفوع، و پایداری ستون فقرات را برعهده دارند. ضعف یا اختلال این عضلات کیفیت زندگی را تحتتأثیر قرار میدهد، اما با تشخیص دقیق و تمریندرمانی قابل اصلاح هستند.
علائم شایع مشکلات کف لگن
- بیاختیاری ادرار (نشت ادرار هنگام سرفه، عطسه، خنده یا فعالیت)
- بیاختیاری فوریتی یا ناتوانی در نگه داشتن ادرار
- نشت مدفوع یا مشکلات کنترل روده
- احساس فشار یا سنگینی در ناحیهٔ لگن (افتادگی احشا)
- درد مزمن پرینه، ناحیهٔ تناسلی یا پایین شکم
- درد یا مشکل در رابطهٔ جنسی (دیسپارونیا)
- مشکلات پس از زایمان مانند ضعف عضلات کف لگن
علل رایج اختلالات کف لگن
- زایمان طبیعی و جراحیهای زایمان
- افزایش سن و تغییرات هورمونی (یائسگی)
- اضافهوزن و چاقی
- یبوست مزمن و فشار زیاد هنگام دفع
- عملکرد نامناسب عضلات (بیشفعالی یا کمفعالی)
- عملهای جراحی لگنی یا پروستات در مردان
- ورزشهای سنگین یا بلند کردن وزنهٔ زیاد بدون تکنیک مناسب
چطور تشخیص داده میشود؟
تشخیص توسط فیزیوتراپیست تخصصی یا پزشک انجام میشود و شامل:
- مصاحبه بالینی و شرححال دقیق
- معاینهٔ بالینی از بیرون و در صورت نیاز داخل واژن/رکتوم (توسط متخصص دارای صلاحیت)
- ارزیابی عملکردی عضلات کف لگن، قدرت و هماهنگی
- در صورت لزوم، تستهای تکمیلی مانند یوودینامیک یا سونوگرافی
روشهای درمانی فیزیوتراپی
فیزیوتراپی آن معمولاً چند روش ترکیبی را شامل میشود:
- تمرینات کگل (Kegel): تقویت عضلات نگهدارنده با فشردن و نگهداشتن — برنامهٔ تمرینی شخصیسازیشده اهمیت دارد.
- تمرینات تنفسی و هماهنگی: آموزش تنفس دیافراگمی برای هماهنگی بین عضلات شکم و کف لگن.
- تمرینات تقویتی و تعادلی: مانند پل (bridge)، پل یکپا، پلانکهای ملایم و تمرینات تعادلی برای کل هستهٔ بدن.
- بیوفیدبک و الکترواستیم: ابزارهایی که به بیمار کمک میکنند عضلات را بهتر حس و کنترل کند.
- درمان دستی: آزادسازی بافت نرم و تکنیکهای ماساژ برای کاهش درد و اسپاسم.
- تمرینات رفتاری و آموزش مثانه: برنامهٔ زمانبندی ادرار، کاهش مصرف مایعات محرک و مدیریت یبوست.
- آموزش فعالیتهای روزمره: نحوهٔ صحیح بلند کردن اجسام، جلوگیری از فشار زیاد به کف لگن و اصلاح پوسچر.
نمونه تمرینهای ساده (قابل انجام در خانه)
قبل از شروع هر برنامه، با فیزیوتراپیست مشورت کن و نحوهٔ صحیح انجام تمرین را یاد بگیر.
- کگل پایه: عضلات کف لگن را سفت کن (مثل نگه داشتن ادرار) 3–5 ثانیه نگه دار؛ 10 بار، 3 مرتبه در روز.
- کگل با نگهداشتن طولانی: فشردهسازی عضلات 10 ثانیه، 5 بار در روز (با استراحت کافی).
- پل (Bridge): به پشت خوابیده، زانوها خم، باسن را بالا ببر؛ 10–15 تکرار، 2–3 ست.
- کشش هیپ فلیکسر: کشش ملایم جلوی ران برای کاهش فشار روی کف لگن؛ 30 ثانیه نگهدار، 3 بار در هر طرف.
- تنفس دیافراگمی: دست روی شکم بگذار، هنگام دم شکم را پر کن و هنگام بازدم عضلات کف لگن را آرام کن؛ تکرار روزانه 5–10 دقیقه.
چه زمانی باید به فیزیوتراپیست مراجعه کرد؟
- نشت مکرر ادرار یا مدفوع
- احساس سنگینی یا بیرونزدگی در ناحیهٔ لگن
- درد مزمن پرینه یا درد هنگام رابطه جنسی
- ضعف پس از زایمان یا عمل جراحی لگنی
- عدم پاسخ به درمانهای اولیه یا دارویی
مواردی که نیاز به ارزیابی پزشک دارد
- خونریزی غیرطبیعی از واژن یا رکتوم
- علائم عفونت مثل تب یا ترشح بدبو
- درد بسیار شدید یا افت ناگهانی عملکرد
فیزیوتراپی کف لگن در فیزیوتراپی مجتبی — نظرآباد
در فیزیوتراپی مجتبی، برنامهها کاملاً شخصیسازی و بر پایهٔ ارزیابی دقیق طراحی میشوند. خدمات ما شامل آموزش کگل، بیوفیدبک، الکترواستیم ملایم، تمریندرمانی تخصصی و مشاورهٔ رفتاری (آموزش مثانه و تغذیه) است.
اگر علائم این درد را داری، همین امروز وقت ویزیت بگیر — بازگشت به زندگی راحتتر از آنست که فکر میکنی.
پیشگیری و نکات روزمره
- کنترل وزن و فعالیت بدنی منظم
- پرهیز از یبوست با مصرف فیبر و آب کافی
- اجتناب از بلند کردن ناگهانی وزنههای سنگین
- انجام تمرینات تعادلی و تقویتی هسته بدن
سؤالات متداول (FAQ)
آیا فیزیوتراپی کف لگن برای مردان هم مفید است؟
بله. مردان نیز میتوانند از فیزیوتراپی کف لگن برای مشکلات مرتبط با پروستات، بیاختیاری یا درد پرینه بهره ببرند.
چند جلسه طول میکشد تا بهبود حاصل شود؟
بسته به مشکل و شدت آن، معمولاً بین 6 تا 12 جلسه برای پیشرفت قابلتوجه لازم است؛ اما بعضی بیماران پس از چند جلسه اولیه تفاوت را احساس میکنند.
آیا میتوان تمرینها را بدون ارزیابی شروع کرد؟
خیر؛ بهتر است ابتدا ارزیابی انجام شود چون بعضی افراد نیاز به درمان برای رهاسازی اسپاسم دارند و انجام تمرین تقویتی ممکن است ضرر داشته باشد.